Ajinkya Chavan 
आता 1.25 लाखांपर्यंतच्या भांडवली नफ्यासाठी income tax itr forms 2025 मधील ITR-1 आणि ITR-4 वापरता येणार; सरकारने नवे income tax itr forms 2025 अधिसूचित केल्याने करदात्यांना मोठा दिलासा.
Table of Contents
नवी दिल्ली — आर्थिक वर्ष 2024-25 साठी प्राप्तिकर विभागाने income tax itr forms 2025 अंतर्गत ITR फॉर्म्स ITR-1 आणि ITR-4 अधिकृतपणे अधिसूचित केले असून, त्यामध्ये अनेक महत्त्वपूर्ण सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. विशेषत: दीर्घकालीन भांडवली नफा (Long-Term Capital Gains – LTCG) 1.25 लाख रुपयांपर्यंत असलेल्या करदात्यांना आता ITR-2 सारख्या जटिल फॉर्मऐवजी ITR-1 किंवा ITR-4 वापरण्याची परवानगी मिळाल्याने, लाखो सैलरीड आणि प्रिझम्प्टिव्ह इनकम असलेल्या नागरिकांचा कर भरण्याचा त्रास मोठ्या प्रमाणात कमी होणार आहे.
या नव्या बदलानुसार, जर तुमचे भांडवली उत्पन्न समभाग किंवा इक्विटी म्युच्युअल फंड्समधून झाले असेल आणि ते 1.25 लाख रुपयांपेक्षा कमी असेल, तर तुम्ही ITR-1 किंवा ITR-4 या फॉर्मद्वारे आपले आयकर रिटर्न सहजपणे भरू शकता. यापूर्वी असे करदाते, जरी LTCG करमुक्त असले तरी त्यांना ITR-2 वापरणे अनिवार्य होते, ज्यामुळे अनेकांना अनावश्यक तांत्रिक अडचणींचा सामना करावा लागत असे.
सरकारने यंदाच्या अर्थसंकल्पात LTCG करमुक्त मर्यादा 1 लाख रुपयांवरून 1.25 लाख रुपयांपर्यंत वाढवली आहे. मात्र त्याचवेळी LTCG वरील कर दर 10% वरून 12.5% पर्यंत वाढवण्यात आला आहे. तरीही, income tax itr forms 2025 अंतर्गत नव्या फॉर्म्समुळे साध्या उत्पन्न असलेल्या नागरिकांसाठी आयकर भरण्याची प्रक्रिया अधिक सुलभ झाली आहे.
ITR-1 आणि ITR-4 मधील महत्त्वाचे बदल
ITR फॉर्म्समध्ये आणखी काही सुधारणा देखील करण्यात आल्या आहेत. उदाहरणार्थ, विविध कलमांखाली घेतलेल्या वजावटींसाठी आता युटिलिटीमध्ये ड्रॉपडाऊन पर्याय देण्यात आले आहेत. कलम 80C, 80GG इत्यादी अंतर्गत वजावटींचे तपशील देता येणार आहेत. याशिवाय, TDS संदर्भातील माहिती सुद्धा सेक्शनवाइज द्यावी लागणार आहे.
गतवर्षीप्रमाणेच, यंदाच्या ITR-1 मध्येही परदेशी प्रवासासाठी 2 लाखांहून अधिक खर्च अथवा विजेच्या वापरासाठी 1 लाख रुपयांहून अधिक खर्च असल्यास त्याची माहिती देणे बंधनकारक आहे.
कोण वापरू शकतो ITR-1?
ITR-1 फॉर्म केवळ रहिवासी व्यक्तींकरता आहे, ज्यांचे एकूण उत्पन्न 50 लाख रुपयांपर्यंत असून त्यात पगार, एक घरमालकीतून उत्पन्न, व्याज किंवा शेती उत्पन्न (5,000 रुपयांपर्यंत) समाविष्ट असते. यामध्ये आता 1.25 लाख रुपयांपर्यंतच्या LTCG देखील दाखवता येतील, जर ते शेअर बाजार किंवा इक्विटी म्युच्युअल फंड्समधून आले असतील. मात्र, घर विक्रीतून आलेला नफा, शॉर्ट टर्म कॅपिटल गेन्स किंवा कंपनी डायरेक्टर असणाऱ्या व्यक्तींना ITR-1 वापरणे परवडणार नाही.
कोण वापरू शकतो ITR-4?
ITR-4 फॉर्म देखील याच आर्थिक वर्षासाठी (2024-25) अधिसूचित करण्यात आला असून, तो भारतीय रहिवासी व्यक्ती, हिंदू अविभक्त कुटुंब (HUF) आणि काही कंपन्यांसाठी (LLP वगळून) लागू आहे. या फॉर्मचा उपयोग 50 लाखांपर्यंत उत्पन्न असलेल्या, तसेच व्यवसाय किंवा व्यावसायिक उत्पन्न कलम 44AD, 44ADA किंवा 44AE अंतर्गत ज्या करदात्यांचे आहे, अशा व्यक्तींना करता येईल. त्यातही, जर त्यांना समभाग किंवा इक्विटी म्युच्युअल फंड्समधून 1.25 लाख रुपयांपर्यंत LTCG असेल, तर तेही या फॉर्ममध्ये दाखवता येणार आहे.
ही पात्रता नाही अशांसाठी ITR-2 अनिवार्य
जर एखाद्या व्यक्तीचा LTCG उत्पन्न 1.25 लाख रुपयांच्या पुढे जात असेल किंवा जर त्यांनी अनलिस्टेड शेअर्समध्ये गुंतवणूक केली असेल, कंपनी डायरेक्टर असतील, किंवा परदेशात मालमत्ता/व्याज मिळवले असेल, तर त्यांना ITR-1 किंवा ITR-4 नव्हे तर ITR-2 वापरणे बंधनकारक आहे.
ITR भरण्याची अंतिम तारीख आणि प्रक्रियेबाबत माहिती
2025-26 या मूल्यमापन वर्षासाठी (Assessment Year) हे ITR फॉर्म्स लागू असतील आणि 1 एप्रिल 2024 ते 31 मार्च 2025 या काळात मिळालेल्या उत्पन्नासाठी वापरले जातील. सध्यातरी फॉर्म्स अधिसूचित झाले असून, लवकरच आयकर विभाग यासाठी ई-फायलिंग युटिलिटी उपलब्ध करून देणार आहे. ज्या व्यक्तींना ऑडिटची आवश्यकता नाही, त्यांच्यासाठी अंतिम तारीख 31 जुलै 2025 हीच राहणार आहे.
सरकारच्या या निर्णयामुळे income tax itr forms 2025 काय मिळणार फायदा??
संपूर्ण देशभरात लाखो करदाते विशेषतः वेतनभोगी वर्ग, प्रेझम्प्टिव्ह उत्पन्न असलेले व्यापारी, छोटे गुंतवणूकदार आणि आर्थिकदृष्ट्या मध्यमवर्गीय नागरिकांना या निर्णयामुळे मोठा दिलासा मिळणार आहे. सुलभ फॉर्म्समुळे कर भरण्याची भीती कमी होणार असून करपात्र उत्पन्न असलेल्या नागरिकांना वेळेवर आणि योग्य पद्धतीने रिटर्न भरण्यास प्रोत्साहन मिळेल.
हे पण वाचा.. parivahan sewa : भारताच्या डिजिटल वाहतूक क्रांतीची नवी ओळख
